Propaganda voor den Vrede
In weekblad 'Het Leven' verscheen in oktober 1916 een bijzonder artikel, geïllustreerd met vele foto’s uit de Eerste Wereldoorlog. Het artikel had als doel om de gruwelen van de oorlog en de onophoudelijke hel waarin soldaten zich bevonden aan te tonen. Hoewel Nederland neutraal was, spreekt uit het artikel een voorkeur voor de geallieerden.
door Jeanine van den Heuvel (EersteWereldoorlog.nu)
De voorpagina van weekblad 'Het Leven'
HET WESTFRONT
Het Leven zette op dinsdag 17 oktober 1916 een foto van de Duitse kroonprins en generaal von Hindenburg op de cover. De prins en de generaal waren op bezoek geweest bij de soldaten aan het Westfront. Bij de foto wordt gerefereerd aan een interview dat de Duitse kroonprins samen met von Hindenburg gegeven had, waarin zij stelden dat Duitsland "nooit door den vijand betreden zal worden". Wanneer de lezer de bladzijde omslaat, ziet hij een foto van de Frans-Engelse loopgraven, waarin soldaten languit liggen. De loopgraaf is modderig, het land verwoest. De foto gaat vergezeld van een tekst, waarin de verslaggever schrijft over de Franse en Engelse gewonden.
De geallieerden hadden volgens Het Leven een uur de tijd om hun doden en gewonden terug te halen, tussen 06.00 en 07.00 uur 's ochtends: "er heerscht een ure van rust, de bekende spanne tijds in den ochtend, als de kanonnen zwijgen, uit eerbied voor den dood, als de kraaien over het slagveld fladderen. Als de lijken vergaard worden…". Uit de zinnen spreekt een duidelijke afkeer van het oorlogsgeweld. De tekst gaat gepaard met een paar foto’s waarop het bergen van de lichamen te zien is. Opvallend is echter dat er alleen aandacht is voor de Franse en Engelse oorlogsverliezen.
Geallieerde soldaten in de modderige loopgraven. Bron: 'Het Leven'
Nederlandse neutraliteit?
Nederland was in de Eerste Wereldoorlog neutraal. Toch spreekt uit dit artikel een voorkeur voor het geallieerde front. De Duitse verliezen worden in het artikel niet getoond en bij de enige foto van Duitse zijde die erbij is gepubliceerd, staat in het bijschrift dat Duitsland niet op zal geven. Wanneer je dit combineert met de titel van het artikel, Propaganda voor den Vrede, lijkt dit toch een duidelijke voorkeur voor de geallieerden aan te geven. In het artikel lijkt Duitsland een koppige tegenstander, die zich vooral bezighoudt met haar eigen land, en lijken de geallieerden de dupe te zijn van deze koppigheid. Eventuele uitspraken van geallieerde opperbevelhebbers over de oorlog ontbreken, evenals foto's van Duitse oorlogsslachtoffers.
De gewonden en gevallenen aan geallieerde zijde worden opgehaald. Bron: 'Het Leven'
De oorlog in de pers
Hoe is deze voorkeur te verklaren? Op het moment dat Duitsland het neutrale België binnenviel, was de schok in Nederland groot. De angst was dat de Nederlandse neutraliteit spoedig geschonden zou worden. Daarnaast werd de oorlog dichtbij huis uitgevochten en kwamen de Nederlanders in hun dagelijkse leven vooral Duitse soldaten tegen. Denk hierbij aan Nederlandse burgers die langs de grens woonden, of mensen die familie in België hadden. Dit vergrootte de angst voor een Duitse inval. De geallieerden maakten handig gebruik van deze angst. In de Britse pers werd een beroep gedaan op het internationaal recht en beschaving, woorden die de angstige Nederlanders als muziek in de oren klonken.
duitse propaganda
Daarnaast waren de Duitsers met name bezig met het rechtvaardigen van de inval. Voorbeelden hiervan zijn de brieven die Duitse wetenschappers naar hun Nederlandse collega’s schreven na de Duitse inval. In de brieven verdedigen de Duitse wetenschappers de inval in België aan de hand van het internationaal oorlogsrecht, iets dat bij de Nederlanders niet in smaak viel. Dit kwam doordat de Duitsers niet leken aan te geven waarom zij België binnen waren gevallen, maar slechts de inval op zich wilden verdedigen. Ook focuste de Duitse oorlogspropaganda zich meer op het neerzetten van een beeld van Duitsland als sterk en samenhorig land, en minder op het zwart maken van de geallieerden.
geallieerde propaganda
De geallieerden pakten het in hun propaganda handiger aan. Zij beriepen zich op rechtvaardigheid, de wet en beschaving. De geallieerde kant verklaarde en rechtvaardigde hun betrokkenheid bij de oorlog door Duitsland als schuldige aan te wijzen van de hele oorlog en portretteerde zichzelf als de reddende engel. Een voorbeeld hiervan is de Britse propaganda die erop focuste om de Duitsers als bruten neer te zetten. Zo verschenen er propagandaposters en spotprenten waarin Duitsland als monster werd afgebeeld. Hierdoor leek de geallieerde kant een stuk beschaafder. Deze vorm van propaganda sprak het neutrale Nederland een stuk meer aan. Dit verklaart dan ook waarom uit het artikel in Het Leven deze voorkeur voor de geallieerde kant spreekt.
Britse en Franse soldaten dragen gasmaskers om zichzelf te beschermen tegen Duitse gifgasaanvallen. Bron: 'Het Leven'