Fabian Vendrig
Hoe Milovan, een Servische WOI krijgsgevangene, in Nederland eindigde.
In deze blogpost schrijft gastauteur Fabian Vendrig over een Servische krijgsgevangene tijdens de Eerste Wereldoorlog. Hij onderzoekt hoe de Servische Milovan in Nederland terecht is gekomen en daar in 1919 is gestorven.
De bloesems staan in bloei als we op 19 maart 2016 Azanja bezoeken. Azanja is een dorp op ongeveer 80 kilometer ten zuidoosten van Belgrado, de hoofdstad van het toenmalige Koninkrijk Servië, tegenwoordig de republiek Servië. We staan, samen met lokale historici, voor een monument waarop staat geschreven in het Servisch:
Milovan, zoon van Stepan Milojević, soldaat, 30 jaar oude, stierf 6–1–1919 in Miligen in Nederland. Het monument werd opgericht door zijn rouwende vader, broers, zoon en vrouw.
De begraafplaats te Azanja (Servië) met het monument voor Milovan op 19/03/2016 (foto Fabian Vendrig).
Volgens zijn Nederlandse overlijdensakte stierf Milovan op 21 januari 1919 in Nieuw-Milligen (een dorp dat deel uitmaakt van de gemeente Apeldoorn) aan de gevolgen van de Spaanse griep. Milovan werd op 24 januari 1919 begraven samen met 11 van zijn kameraden in Garderen (gemeente Barneveld). Tijdens het bezoek te Azanja ontvangen we een boek van Žarko Talijan, de lokale historicus, die onderzoek heeft gedaan naar alle slachtoffers uit Azanja van de beide Balkanoorlogen en de Eerste Wereldoorlog. Milovan wordt hierin ook vermeld en voor ons onderzoekers, verrassend genoeg ook met een foto van hem.
Een foto van Milovan Milojević, begin 20ste eeuw (foto ontvangen van Žarko Talijan & Damir Živković).
Het feit dat Milovan in Nederland overleed had te maken met een akkoord tussen Duitsland en Engeland om 17.000 krijgsgevangen in Nederland op te nemen. Zodoende waren er al tijdens de oorlog duizenden vluchtelingen en krijgsgevangen op Nederlands grondgebied.
Deze krijgsgevangenen en burgers werden gehuisvest in verschillende kampen over het gehele land. Na de oorlog, die op 11 november 1918 eindigde, werd de haven van Rotterdam (maar ook andere havens) gebruikt om deze krijgsgevangenen te repatriëren. Volgens krantenberichten uit januari 1919 waren er sinds midden november 222.347 krijgsgevangenen Nederland binnengekomen, waarvan er 202.250 ons land weer hadden verlaten. Onder hen waren er 4316 Serviërs, waarvan er 1160 via Enschede het land binnen waren gekomen. Deze Serviërs hadden samen met de geallieerden gevochten en zouden nu via Nederland terugkeren naar hun vaderland. In totaal overleden er 91 Servische krijgsgevangenen op verschillende plaatsen in Nederland, de meesten als gevolg van de Spaanse Griep.
De rustplaats van Milovan en zijn kameraden is echter niet in Garderen: in mei 1938 werden alle Servische WOI graven namelijk opgegraven en overgebracht naar Jindřichovice in Tsjecho-Slowakije (tegenwoordig Tsjechië) via de Nederlands / Duitse grens bij Wyler-Beek. Milovan vond zijn laatste rustplaats in Jindřichovice tezamen met 7658 andere Servische soldaten en 189 Russische soldaten.
Het mausoleum te Jindřichovice (Tsjechië) op 28/06/2014 (Foto Fabian Vendrig).
Op de begraafplaats te Garderen waar hij in eerste instantie was begraven werd in april 1919 een monument opgericht door de ambassade van het Koninkrijk der Serven, Kroaten en Slovenen in Den Haag. De tekst was in het Frans en er stond geschreven “les soldats serbes décédés au camp de Millingen 1919” met 29 namen in Franse transcriptie en op de achterkant in het Servisch en het Nederlands de tekst: “Умрли за Србију” / “Gestorven voor Serbie”, “Благодарна Отаџбина Србија” / “Het Dankbaar Serbische Vaderland”.
Dit monument is, mede dankzij vele vrijwilligers en de Servische ambassade, gerenoveerd in 2006 en iedere eerste zaterdag van oktober vindt er nog steeds een herdenkingsplechtigheid plaats voor de 91 Servische WOI-krijgsgevangenen die overleden in Nederland.
Het monument in Garderen voor de Servische WOI krijgsgevangenen die in Nederland overleden (foto Fabian Vendrig).
Fabian Vendrig is sinds 2014 woonachtig in Belgrado (Servië) en onderzoekt, samen met zijn vrouw Tanja en vriend John Stienen uit Den Haag, het lot van de 91 Servische soldaten die in Nederland overleden. Meer informatie op hun website www.secanje.nl en facebook pagina http://www.facebook.com/secanje.nl