Blog - Eerstewereldoorlog.nu

Gitarist Hendrik Jan Vermeulen (1968) maakte een pop/rockalbum over de Eerste Wereldoorlog. Hiervoor struinde hij slagvelden af, doorzocht archieven en verdiepte hij zich in oorlogspoëzie. Vermeulen is een van de Nederlanders die gegrepen werd door de zinloze slachting die een keerpunt in de moderne geschiedenis ontketende. Wat bezielt hen om zich intensief met deze oorlog, waarin Nederland neutraal bleef, bezig te houden? In dit artikel vertelt Hendrik Jan wat hem beweegt.

door Hendrik Jan Vermeulen

Tijdens de Eerste Wereldoorlog zaten mijn grootvaders in het Nederlandse leger. Marius Versteeg bracht het tot reserve luitenant in het derde regiment vestingartillerie, Hendrik Vermeulen diende in het 2^e bataljon Jagers. Een paar foto’s, een uniformknoop en een herkenningsplaatje herinneren aan hun bijdrage aan de verdediging van ons land. Veel aandacht hiervoor was er niet. De worsteling met de mobilisatie, vluchtelingen, schaarste en het neutraal blijven van Nederland klonk niet door in de familieverhalen.

Er werd wel gesproken over de broers van mijn Duitse oma, die alle vijf zouden zijn gesneuveld. Verdun, frontkolder en Manfred von Richthofen kwamen geregeld aan bod in verhalen die een magisch effect op mij hadden. Ze nestelden zich in mijn gedachtewereld waar, gevoed door schrijvers als Remarque, Renn en Jünger, de oorlog zich steeds meer thuis begon te voelen. Maar hoe het precies zat met mijn Duitse voorvaderen bleef lang onduidelijk.

Ik kwam er uiteindelijk achter dat zeker twee van hen sneuvelden. Bernhard Kronauer viel in 1916 aan het Oostfront, als vierentwintigjarige onderofficier. Musketier Friedrich Kronauer sneuvelde in 1915 in Champagne, ook vierentwintig jaar oud. Beiden dienden in een infanterie regiment uit hun geboortestreek het Rijnland. Geen luchtridders of helden van Verdun, maar ‘gewone’ Soldaten des Grabens.

Inmiddels heb ik veel van de plekken waar ze vochten bezocht. Hun graven echter nog niet. Het Ehrenfriedhof waar zijn kameraden Bernhard destijds begroeven ging verloren. Door de voortdurende spanningen tussen oost en west lukte het de Volksbund Deutsche Kriegsgräberstätte nog niet om hem te vinden en te begraven op een officieel oorlogskerkhof. Friedrich wordt sinds kort vermeld op een herdenkingssteen op het Duitse soldatenkerkhof bij Souain. Honderd jaar lag hij daar, met ruim 11.000 anderen, naamloos in een massagraf.

Gegrepen door het lot van mijn voorvaderen wilde ik, als musicus, iets doen met hun verhaal. Omdat ik over Bernhard het meeste te weten kwam nam ik zijn offer voor het vaderland als uitgangspunt voor een muzikaal album: Krieg. Met dit album wil ik hem en zijn generatie herinneren. Door gedichten van bekende tijdgenoten met muziek een persoonlijke kleur te geven probeer ik de sfeer van de teksten te versterken en mijn gevoel daarbij weer te geven. Hiermee wil ik ook het leed dat oorlog teweegbrengt voor ogen houden.

Bernhard en Friedrich zijn van dezelfde lichting als mijn opa’s. Waren ook zij meegezogen en ten onder gegaan in de ‘oercatastrofe van de 20e eeuw’, dan was mijn geschiedenis niet geschreven. De speling van het lot is een van de dingen die mij bezighoudt als ik denk aan mijn familie’s betrokkenheid bij de oorlog. Daarnaast houdt de gedachte mij bezig dat mijn Duitse voorvaderen stierven voor een idee waarin men geloofde. Op Bernhards bidprentje staan de woorden Ich habe den guten Kampf gekämpft. Aan de andere kant van niemandsland dacht men hetzelfde, en deed het verlies van geliefden even veel pijn. Hun aller dood en het universele lijden laat zien hoe belangrijk Europese en internationale samenwerking is.

Het album Krieg is op 17 september 2016 uitgekomen, honderd jaar nadat Bernhard Kronauer sneuvelde. Op dit moment wordt gewerkt aan de tweede clip van het album: Brüder, het gedicht uit 1915 van Heinrich Lersch. Aan de clip werken jongeren uit Duitsland en Nederland mee en er wordt gefilmd op locatie in beide landen. Op 9 juni aanstaande vindt de presentatie van de clip plaats tijdens het European Forum on Music, die dit jaar op Cyprus plaatsvindt.

Luister samples van Krieg 1916