Lucia Hoenselaars
De Nieuwe Amsterdammer — Slachterij “Der Hochkultur”
Begin 1915 wordt door Henri Wiessing de Nieuwe Amsterdammer opgericht. Wiessing was ontslagen als redacteur bij de Groene Amsterdammer omdat hij te radicaal was in zijn opvattingen. Aan het begin van de Eerste Wereldoorlog verzocht de Nederlandse regering om publicaties over de oorlog te censureren om de neutraliteit van het land niet in gevaar te brengen. Met de Nieuwe Amsterdammer wil Wiessing de realiteit en de gruwel van de oorlog laten zien aan de lezers door middel van sterk kritische teksten en prenten. Elke week staat een grote spotprent op de voorpagina van de bijlage, onder andere van Jan Sluijters, Piet van der Hem en Willy Sluiter. Eerstewereldoorlog.nu licht deze prenten van honderd jaar geleden wekelijks uit.
29 april 1916
“WILHELM: Alweer een nota?
WILSON: Nee, nou een kwitantie, en straks, als je niet oppast, de sterke arm!”
De Nieuwe Amsterdammer No.70 29 April 1916. Bron: Huis Doorn.
Op deze spotprent zien we de voorkant van Slachterij “Der Hochkultur”, waar de Duitse Keizer Wilhelm II, gesierd door zijn beroemde snor, als slager wordt afgebeeld, gekleed in een bebloede slagersjas. Om hem heen hangen stukken vlees, zijn gelabelde slachtoffers: ‘Arabic’, ‘Lusitania’ en ‘Sussex’ (van links naar rechts). Op de kaart aan de voorkant van de slachterij staan de bestelopties en specialiteiten, onder andere ‘Servischer Tong’, ‘Zeppelin Gehak’ en ‘UBooten Spek’. Deze benamingen verwijzen naar specifieke oorlogsactiviteiten van de Duitsers, zoals de duikbotenoorlog.
Voor de winkel staat de Amerikaanse president Wilson, die een stuk papier met ‘USA’ erop aan de Duitse Keizer toont terwijl hij met zijn andere hand in zijn jaszak een revolver vastheeft. De Keizer vraagt of Wilson alwéér met een nota komt. Maar dit keer komt Wilson met een kwitantie. De Amerikaanse president dreigt dat hij de volgende keer écht de sterke arm (gesymboliseerd door het geweer in zijn andere hand) zal gebruiken.
Deze prent is kritisch op de bemoeienis van de Verenigde Staten, die volgens de tekenaar (Jan Sluijters) niet toereikend is. De Duitse Keizer slacht duizenden af, stelt dit tentoon aan Wilson en de buitenwereld in naam der ‘Hochkultur’, en komt weg met schriftelijke waarschuwingen en slechts een dreiging van hardhandig ingrijpen. Hadden de Verenigde Staten eerder moeten ingrijpen in het Europese conflict? Had de Duitse Keizer eerder, strengere sancties opgelegd moeten krijgen?
Woodrow Wilson. Bron: Wikipedia.
De Amerikaanse President Wilson voerde, net als de Nederlandse regering, een complex neutraliteitsbeleid tijdens de Eerste Wereldoorlog. Wilson wilde zich niet in de oorlog laten meesleuren, en legde zich toe op het stichten van vrede via diplomatieke wegen, zoals verbeeld op deze spotprent. De Duitsers waren zich er van bewust dat een afkondiging van een onbeperkte duikbotenoorlog Amerika er toe zou kunnen overhalen om actief aan de oorlog deel te nemen. Om die reden weerhield de Keizer de Duitse legerleiding (tot januari 1917) ervan neutrale schepen zonder aankondiging te torpederen. Maar zelfs toen Duitsland op 31 januari 1917 toch de onbeperkte duikbotenoorlog uitriep, weigerde Wilson dit als aanleiding voor een oorlogsverklaring te zien.
Pas toen Wilson er via het Britse ministerie achter kwam dat Duitsland een regeling met Mexico had getroffen, dat Mexico van Duitse steun verzekerd zou zijn als het land de zijde van Duitsland zou kiezen in een eventueel conflict met de Verenigde Staten. Hiermee kwam de dreiging toch echt te dichtbij voor Wilson. Naar aanleiding van de ontdekking van dit zogenaamde Zimmerman-telegram, verklaarden de Verenigde Staten op 6 april 1917 de oorlog aan Duitsland. Dit gebeurde bijna een jaar na de publicatie van deze spotprent van Jan Sluijters.
Woodrow Wilson (helemaal rechts) bij de Vredesconferentie in Parijs, 27 mei 1919. Van links naar rechts: Britse Premier David Lloyd George, Italiaanse Premier Vittorio Orlando, Franse Premier Georges Clemenceau. Bron: Wikipedia
(Bron: Paul Moeyes, Buiten Schot. Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog 1914–1918 (Amsterdam 2001), hoofdstuk 7: Tussen hamer en aambeeld. Amerika: van duif tot havik)