Tim van Broekhuizen
De Grote Oorlog als kleurrijke emancipatie
Sinds 28 juni 2014 (100 jaar geleden het startschot van de Eerste Wereldoorlog) is illustrator Tim van Broekhuizen begonnen met een tekenblog over de Eerste Wereldoorlog. Vanaf dat moment maakt Van Broekhuizen elke dag een tekening. Met het project ‘The Great War Day by Day’ volgt hij het conflict dag voor dag op de voet. De kunstenaar probeert niet vooruit te blikken, maar het moment opnieuw te beleven en te vatten in een gekleurde tekening. De kleuren in de tekeningen zijn niet toevallig. Het iconische beeld van Eerste Wereldoorlog is zwart/wit. Tim van Broekhuizen wil met kleur de toeschouwer, over de gehele wereld, een nieuwe frisse kijk geven op de beeldtaal van dit grote allesvernietigende conflict.
De tekeningen van 11 oktober en 7 november 1914 over Belgische vluchtelingen. Foto: Tim van Broekhuizen.
De kleur in de tekeningen geeft ons een nieuw inzicht. De Grote Oorlog was een conflict van wereldformaat. Door het conflict werden grote groepen mensen over de gehele aarde verplaatst. Allereerst kwam dat door de oorlogsinspanningen van de Europese mogendheden.
In 1914 hadden alle oorlogvoerende landen een groot imperium waaruit ze vele manschappen konden putten. Vele volkeren vochten op de meest uitheemse plekken tegen elkaar. De Brits-Indiërs zouden, bij Vlaanderen en Turkije, een aanzienlijke bijdrage aan de oorlogsinspanningen leveren. Uit de Franse koloniën vochten de Senegalese Tirailleurs, de Indochinezen en de Arabieren uit de Magreb stevig, op alle fronten, tegen de Duitsers. De Askari uit Duits Oost-Afrika, onder leiding van Generaal Von Lettow-Vorbeck, boden tot het einde van de oorlog hardnekkig weerstand tegen de Belgen, Zuid-Afrikanen, Britten, Portugezen en Indiërs. Bij Gallipoli vochten Nieuw-Zeelanders en Australiërs tegen Turken die weer door de Duitsers geassisteerd werden.
De tekeningen van 5 augustus en 20 oktober 1915. Poolse vluchtelinen en Senegalese soldaten. Foto: Tim van Broekhuizen.
Een andere vorm van volksverhuizingen tijdens de Eerste Wereldoorlog zijn uiteraard de grote groepen vluchtelingen. Zo zijn er heel veel Polen gevlucht voor de Duitsers bij Warschau, is het Servische leger onder leiding van koning Peter vernietigend door Oostenrijk-Hongarije verslagen en naar Griekenland verdreven en kreeg Nederland te maken met een miljoen Belgische vluchtelingen die angst hadden voor het Duitse leger.
Het interessante van deze volksverhuizingen is dat de mensen, die over gehele globe verplaatst werden, een nieuw bewustzijn leken te creëren. Het trauma van de Grote Oorlog is onder andere dat de overheden niet in staat waren deze catastrofe tot een goed einde te brengen. In de optimistische tijd van de negentiende eeuw, leek Europa in alle opzichten superieur. Technisch, cultureel, intellectueel en machtspolitiek waren de Europeanen oppermachtig. De koloniën werden gezien als achtergestelde landen met mensen die qua ontwikkeling niet verder dan een zesjarige konden denken. Europa was een soort ouderechtpaar en de koloniën waren de kinderen.
De tekeningen van 3 december 1914 en 17 mei 1916. Foto: Tim van Broekhuizen.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog veranderde dat idee. De manschappen uit de koloniën moesten vechten voor hun meesters en kwamen erachter dat diezelfde meesters zelf ook geen idee hadden waarmee ze bezig waren. De Australiërs, Canadezen en Nieuw-Zeelanders, die zichzelf als Britten beschouwden, hebben pijnlijk moeten ervaren hoe hun Engelse collega’s niet gelijkwaardig met hen omgingen. Australië, Canada, en Nieuw-Zeeland zijn na de oorlog daadwerkelijk hun eigen koers gaan varen. Zij werden binnen het Britse rijk autonome naties zoals we ze nu kennen.
De Eerste wereldoorlog is ook de eerste voorzichtige start van de dekolonisatie geweest. De koloniën in India, Oost-Azië en Afrika leken zichzelf zeer bewust te zijn van het falen van hun Europese meesters. Het is niet verwonderlijk dat iemand als Mahatma Gandhi aan het begin van de oorlog nog weinig voor elkaar krijgt maar aan het einde van de oorlog een grootschalige burgerlijke ongehoorzaamheidsbeweging in Champaran leidde, waar de boeren gedwongen werden om indigo te verbouwen. De Ieren kregen, na een aantal opstanden tijdens en na de oorlog, hun eigen vrijstaat. Iets wat de Ieren sinds 1541 niet gelukt was.
De tekening van 30 juni 1914. Foto: Tim van Broekhuizen
Tijdens het tekenen van dit project lijkt Van Broekhuizen zich te realiseren dat de Grote Oorlog een crisis van formaat was. Uit deze chaos ontstond er ruimte voor een grootschalige emancipatie voor o.a. niet Europeanen, Nederlandstalige Belgen en vrouwen in het algemeen. Het is een grote fascinatie voor de illustrator Van Broekhuizen, dat de wortels van onze huidige moraliteit, wat betreft gelijkwaardige rechten van mensen, in de loopgraven geboren lijken te zijn.
Tim van Broekhuizen (Den Haag 1980) begon in 2001 met de opleiding grafiek aan de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag (eindexamen 2006). Tim is nu werkzaam als illustrator. Naast zijn illustratiepraktijk, is Tim werkzaam als workshopdocent voor verschillende instellingen, universiteiten en scholen. Bekijk hier zijn website: http://www.timvanbroekhuizen.nl/